شیـراز، کلان‌شهر پیـر

گزارش «خبرجنوب» از لزوم توجه به اوقات فراغت سالمندان در فارس

یک‌چهارم جمعیت فارس در سال 1420 پیر مي‌شوند

سهیلا رفیعی‌نژاد-«خبرجنوب»/ با وجود اینکه از چند دهه پیش در کشورهای مختلف جهان تحقیقاتی درخصوص اهمیت توجه به فراغت سالمندی انجام و ضرورت این قضیه مشخص شده و در حال حاضر اثبات این موضوع نیاز به مطالعه و پژوهشی ندارد، اما همچنان دید برخی مدیران فارس بر این است که پیرمردها و پیرزن‌ها بعد از بازنشستگی باید در خانه بنشینند و اگر دید مدیری کمي ‌در این خصوص وسعت داشته باشد، تازه به پارک‌نشینی سالمندان برای گذران فراغت توصیه مي‌کند. در این‌باره همان‌طور که در سایر موارد هم وجود دارد، اگر دوران سالمندی را در یک کلان‌شهر هم به سر ببری، باز هم باید مرفه‌نشین باشی تا امکانات اوقات فراغت در دسترست باشد.
با این احوال بسیاری از سالمندان فارس که بیش از 11 درصد جمعیت استان را تشکیل مي‌دهند، از امکاناتی که بتوانند حداقل بخشی از اوقات فراغتشان را اصولی طی کنند، محروم‌اند. در این‌باره به نظر مي‌رسد نهادها باید بخشی از بودجه‌ها را به این امر اختصاص دهند و حداقل اگر هر ارگانی امکاناتی را برای پدر و مادر سالمند کارکنان خود تامین کند، زمینه ارتقای سلامت جسم و روان این سنین بیشتر فراهم مي‌شود. چه بسا کارمند و پرسنلی که خیال او بابت پدر و یا مادر سالمند خود راحت است، مي‌تواند بازدهی بیشتری هم داشته باشد. 
یکی از سالمندان ساکن بلوار امیرکبیر شیراز در این خصوص به «خبرجنوب» گفت: اگر کلاس‌هایی برای افراد سالمند مي‌گذاشتند و ما مي‌توانستیم با قیمت ارزان در آن شرکت کنیم، احساس سرباری نداشتیم. سرور خانم که 70 را رد کرده، افزود: از قدیم و ندیم وقتی به این سن مي‌رسیدند، مي‌گفتند از من گذشته، اما من معتقدم تا وقتی زنده هستیم، باید زندگی کنیم و پیری نباید دلیلی بر کناره‌گیری از جامعه و خانه‌نشینی باشد. خانم دیگری که معلم بازنشسته است، در حالی‌که حرف سرور خانم را تایید کرد، به امکاناتی که در اختیار سالمندان بازنشسته برخی کشورها گذاشته مي‌شود تا سالمندی باکیفیت‌تری داشته باشند، اشاره مي‌کند.

 او این دیدگاه که سالمندی پایان شرکت در فعالیت‌های اجتماعی است را نامطلوب مي‌داند که باعث افسردگی این سنین مي‌شود. خلاصه این دیدگاه که پیرمرد و پیرزن بودن مي‌تواند دلیلی برای عدم حضور در جامعه باشد، هنوز بر جامعه حکم‌فرماست و براي از بين بردن آن باید از خانواده‌های خودمان شروع کنیم. انتظار مي‌رود مدیران فعلی استان هم که اکثرا میانسال هستند و چیزی به سالمندی‌شان نمانده، روی دیدگاه‌های غلط گذشته در این خصوص خط بکشند. البته این امر باید با تغییر عملکرد و اختصاص بخشی هر چند اندک از بودجه‌های ارگان‌ها به این قضیه همراه باشد. 

عضو هیأت‌علمي‌ گروه سالمندشناسی دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز در این خصوص به «خبرجنوب» مي‌گوید: بی‌توجهی به این قضیه مي‌تواند گران تمام شود و باید بیش از وضعیت موجود به فکر اوقات فراغت سالمندان بود. 
دکتر عبدالرحیم اسداللهی افزود: واقعا برخی مدیران نه میل و رغبتی به این حوزه نشان مي‌دهند و نه سعی خود را برای تغییر رویه و رفتن به سمت رفع مشکلات سالمندان در حوزه اوقات فراغت مي‌کنند. او عنوان کرد: درصد معناداری از سالمندان ما نیاز به خدمات مراقبتی کلینیکال دارند، اما سالمندان زیر 65 و حتی 70 سال همچنان تحرک بدنی دارند و مي‌توانند فعال باشند و دچار شکستگی‌های سیستم عضلانی نیستند که خانه‌نشین شوند. 
این استاد دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز افزود: پژوهش‌ها نشان مي‌دهد که بین فعالیت‌های فیزیکی سالمندان و تکمیل اوقات فراغت و سلامت روان آن‌ها ارتباط مستقیمي ‌وجود دارد. دکتر اسداللهی عنوان کرد: در عین حال سلامت روان هم ارتباط تنگاتنگی با سلامت جسم دارد. در همین باره ما باید سالمندان را در مجموعه‌ای از فعالیت‌های فرهنگی اجتماعی دخیل کنیم. 
این استاد دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز افزود: الگوبرداری از کشورهای موفق در این زمینه نیز باید صورت گیرد. در دانمارک یک کتابخانه انسانی وجود دارد که کتاب‌های آنجا معلمان، اساتید دانشگاه و قشر فرهیخته‌ای هستند که پا به سن گذاشته‌اند. برخی از این افراد تاریخ شفاهی شهرشان هستند و سالمندان خاطرات خود را برای جوانان بازگو مي‌کنند و جوانان هم از این کتابخانه استقبال مي‌کنند. 
اگر ما هم مکان‌هایی از این قبیل داشته باشیم، هم زمینه انتقال خاطرات و تجربيات از سالمندان را خواهیم داشت و هم امکان فعالیت اجتماعی آن‌ها را به نحو مؤثری فراهم كرده‌ایم. در برخی کشورها هم سالمندان را برای بازدید از مدارس مي‌برند تا علاوه‌بر انتقال تجربيات مفید، به اینکه همچنان سالمندان مفیدي هستند، تاکید نمایند. 

عضو هیأت‌علمي ‌گروه سالمندشناسی دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز عنوان کرد: در بحث توجه به اوقات فراغت سالمندان، باید مشارکت بین‌بخشی وجود داشته باشد. اجزای این امر مانند یک زنجیر به هم وصل هستند. در واقع بحث اوقات فراغت چندبعدی است. او تصریح کرد: اما چیزی که بارها روی آن تاکید مي‌کنم، این است که نیاز به تحقیق نداریم که ثابت کنیم توجه به اوقات فراغت سالمند خوب است و این کاملا واضح و روشن است. در واقع در این خصوص باید وارد عمل شویم و هر نهاد و ارگانی، بخشی از كار را برعهده بگیرد. 
دکتر اسداللهی گفت: در این‌باره همیشه یک مثال عینی مي‌زنم که وقتی مادری تنها باشد و هیچ فکری از سوی جامعه برای فراغت او نشود، فرزندی که پرستار و یا خلبان است، دلواپس خواهد بود و این مسئله مي‌تواند بر بازدهی و عملکرد آن‌ها تاثیر منفی بگذارد. 
در واقع این موضوع زنجیره‌وار است. 
این استاد دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز افزود: با این وجود متاسفانه برخی مدیران استان مي‌گویند سالمندان کار خود را کرده‌اند و دیگر باید بروند در خانه بنشینند و اگر هم یک مدیر بخواهد خیلی شاهکار کند، مي‌گوید سالمندان روزانه برای پرشدن اوقات فراغتشان بروند و در پارک بنشینند.

 او عنوان کرد: به نظر مي‌رسد مدیران ما چندان درخصوص ضرورت این قضیه اطلاعی ندارند و در زمینه فراغت سالمندان نگاه برشی دارند و حتی برخی وقتی يك نفر 60 سالگي را رد مي‌کند، مي‌گویند برو پی کارت. دکتر اسداللهی افزود: تعجبم از اینجاست که برخی مدیران خود در سنین 55 و بالاتر به سر مي‌برند و انگار نه انگار که چند سال دیگر خودشان در این دوران قرار مي‌گیرند. 
عضو هیأت‌علمي ‌گروه سالمندشناسی دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز عنوان کرد: متاسفانه اوقات فراغت سالمندان در استان فارس مرکزگرا و مرفه‌گراست و امکاناتی برای سالمندان در مناطق مرفه داریم و در این خصوص شیرازنگری وجود دارد. در این‌باره نه‌تنها شهرستان‌های استان از امکانات محروم هستند، بلکه سالمندان ساکن محلات غیرمرفه هم امکاناتی ندارند.
دکتر اسداللهی گفت: معتقدم خیلی وقت‌ها بسترها برای توجه به اوقات فراغت سالمندی در استان وجود دارد، اما همت عمل به آن نیست و ناشی از این است که اکثر مدیران ضرورتی بر توجه به مسئله یادشده نمي‌بینند. او افزود: ساده‌ترین عوارض این وضعیت، کاهش بازدهی افرادی است که در پست‌های حساس شاغل‌اند و نگران مادر و پدر پیرشان هستند. 

او عنوان کرد: از سوی دیگر سطح سلامت روان سالمندان به دلیل بی‌توجهی به اوقات فراغتشان پایین مي‌آید و بیشتر دچار افسردگی، اضطراب و استرس مي‌شوند و از سوی دیگر مشکلات بهداشت روان به بهداشت جسمي ‌منجر مي‌گردد. این مي‌شود که بار مراقبت مراکز بهداشتی به طرز محسوسی بالا مي‌رود، در حالی ‌که با کارهای ساده برای سالمندان مي‌توان بار عوارضی مانند بیماری‌های جسمي ‌و روانی را کاهش داد.
این استاد دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز افزود: دانشگاه علوم‌پزشکی و بهزیستی در این خصوص بسیار تلاش مي‌کنند، اما مدیران سایر دستگاه‌ها به خاطر همان دیدگاه یادشده و از سوی دیگر به دلیل چالش‌های اقتصادی هم‌وغم‌شان تامین منابع مالی سازمان مربوط به خود است. 
عضو هیأت‌علمي‌ سلامت سالمندی دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز همچنین با اشاره به آمار سالمندان استان گفت: در حال حاضر 11 و 8 دهم درصد جمعیت شیراز سالمند هستند و این میزان در استان بیش از 11 درصد است. طبق پیش‌بینی‌ها یک‌چهارم (25درصد) جمعیت فارس در سال 1420 سالمند مي‌شوند و این آمارها بر ضرورت توجه به اوقات فراغت سالمندی بیش از پیش تاکید مي‌کند. 

دکتر اسداللهی با بیان اینکه شیراز یکی از کلان‌شهرهای پیر کشور است، گفت: به دلیل بافت مهاجرپذیری، شیب افزایش سالمندان در شیراز تند است. ضریب طبیعی افزایش جمعیت سالمندی به دلیل امکانات پزشکی بهتر و مهاجرپذیری در شیراز دو برابر معمول است و به همین دلیل باید بیش از پیش به فکر تامین امکاناتی برای فراغت سالمندان در این کلان‌شهر بود.